Iedereen is in rep en roer. Mensen fluisteren en lopen onrustig over straat. Vrouwen huilen en mannen rennen rond met zwaarden. Er breekt echt een totale chaos uit! Iedereen wil weten wat er aan de hand is. Er komt een man naar ons toe lopen, hij ziet erg bleek en verteld ons groot nieuws:
'10 juli 1584 Willem van Oranje dood gevonden in het Prinsenhof'.
We zijn verbijsterd en ontvangen het nieuws met afgrijzen.
Er spelen allemaal vragen door ons hoofd: wat is er gebeurd? Wie is de dader? Hoe is het gebeurd en waarom? Waar gaat de prins begraven worden? Wij, van de 'Delftsche Courant' snellen ons naar het Prinsenhof en zijn gelijk op onderzoek uitgegaan.
Willem van Oranje-Nassau, een van de belangrijkste edelen aan het hof van Karel V, werd op 24 april 1533 in het plaatsje Dillenburg in het graafschap Nassau te Duitsland geboren.
Hij groeide op samen met zijn ouders, vader graaf Willem de Rijke en moeder Juliana van Stolberg. Op zijn elfde erfde hij van zijn neef Rene van Chalon stukken land in de Nederlanden (nu Belgie, Nederland en Luxemburg, maar destijds 17 grotendeels zelfstandige gewesten) en het prinsdom Orange, een gebied in Zuid-Frankrijk. Vandaar de naam Prins Willem van Oranje.
Omdat Karel de V, de keizer van het Duitse rijk, niet wilde dat die gebieden onder invloed van het Lutheranisme kwamen liet hij Willem naar Nederland komen. Karel kon het goed vinden met Willem, net als zijn zoon Filips II. Hij benoemde Willem in 1559, toen hij de regering van zijn vader overnam tot stadhouder van de gewesten Utrecht, Zeeland en Holland.
Al snel bleek dat Filips II, die de baas was in de Nederlanden en in Spanje, anders dacht over regeren dan zijn vader. Filips II had altijd in Spanje gewoond en daar hadden de steden of gewesten geen vrijheden. De Koning had daar alle macht en dat was men in Nederland niet gewend. Ook Filips II zijn houding ten opzichte van de protestanten zorgde voor een conflict tussen Willem van Oranje en Filips II.
Veel mensen in Nederland waren heel boos op Filips II. Hij eiste hoge belastingen en trad heel streng op tegen protestanten. Na 4 jaar keerde hij terug naar Spanje, maar de Spaanse troepen bleven en hij benoemde zijn halfzus Margaretha van Parma tot landvoogdes.
Tussen Willem van Oranje en Filips II ging het steeds slechter en ondanks de bloedige en steeds strengere vervolgingen tegen Protestanten,werd hun aantal steeds
groter.
In Vlaanderen ontstond in 1566 de beeldenstorm: protestanten drongen Katholieke Kerken binnen. Ze roofden en sloegen alles kort en klein. Filips II was woedend en stuurde Alva samen met duizenden soldaten naar Nederland om de opstand te stoppen en alle Protestanten te vervolgen. Toen Alva kwam sloegen veel mensen in de Nederlanden op de vlucht en ging Willem van Oranje naar slot Dillenburg. Hij besloot samen met zijn broers om met een leger de Spanjaarden weg te jagen. In vele steden werd gevochten en er vielen veel doden.
Filips II kwam erachter dat Willem van Oranje de leider van de opstand was en verklaarde hem vogelvrij en zette daar een grote geldprijs op, 25000 gouden kronen om precies te zijn. De zeven noordelijke gewesten waren woedend. Zij besloten Filips II niet langer als hun koning te erkennen en eisten dat men Prins Willem niet in de steek zouden laten.
Willem vluchtte in 14 november 1572 naar Delft omdat Delft een veilige ommuurde vesting was. Hij trok in in het Sint agathaklooster., dat de naam Het Prinsenhof kreeg. De opstand is dan in volle gang.
Tot zover de geschiedenis tot vandaag, 10 juli 1584. Een dag die de geschiedenisboeken in zal gaan.
Maar wat is er zojuist gebeurd?
Rond het middaguur is Balthasar Gerards, die onder een valse naam in dienst getreden was bij de prins van Oranje, naar het Prinsenhof gegaan met de mededeling dat hij Willem van Oranje wilde spreken. De Prins meldde hem dat hij na het middageten terug kon komen. Balthasar is daarop terug gekeerd naar herberg 'Diamant 'op een paar honderd meter afstand van het Prinsenhof om zijn pistolen te halen. Die had hij eerder gekocht van het geld dat hij van Willem gekregen had voor kleding voor op zijn reis naar Frankrijk.
Vanmiddag toen de Prins net uit de eetzaal kwam, schoot Balthasar Gerards (fel voorstander van het katholicisme) Willem van Oranje met drie kogels uit een Radslot pistool dood. Willem is rond half twee s'middags dood gevonden in het Prinsenhof, voor de trap naast de eetzaal, met een schotwond in zijn zij en de ander in de borst. Voor zover we nu weten was er niemand bij de moord aanwezig. De mensen die Willem zojuist gevonden hebben zijn in shock. Anderen zijn boos over het verlies van hun prins.
Overal op straat klinken vragen: onze leider is dood. Wat moeten we nu? Hoe moet het nu verder met onze opstand? Maar er klinken ook andere geluiden dan slechts verdriet. In de Habsburgse Nederlanden (katholieke) Nederlanden wordt het nieuws met blijdschap ontvangen.
De terechtstelling en marteling van Balthasar Gerards
De moordenaar van Willem van Oranje is gepakt. Het is Balthasar Gerards. Balthasar vluchtte nadat hij Willem van Oranje op 10 juli 1584 met kogels om het leven gebracht had het Prinsenhof uit. Hij klom over de stadsmuur en vlak voordat hij het water in wilde springen werd hij gepakt. Waar hij heen had willen vluchten is nog niet bekend. Hij werd opgesloten in de gevangenis en legde een schriftelijke verklaring af.
In de gevangenis, in de stenen toren, zorgen zware eikenhouten wanden ervoor dat de gevangenen de stenen muren niet uit kunnen krabben en zo kunnen ontsnappen. De gevangenis bestaat uit verschillende delen. Het eerste gedeelte is voor de minder zwaar gestraften. In dit deel heeft de ruimte een raam en een oppervlakte van 16 m2. De ruimte voor de 'zware' gevangenen is veel kleiner, zo'n 10 m2. Deze ruimte heeft geen raam en geen verlichting.
De zware gevangenen zijn niet zeker van het krijgen van eten. Het is namelijk zo, dat de cipiers het eten via een gleuf in de buitenwand aan de 'gewone' gevangenen geven en dat zij dat eten via een gleuf in de wand tussen beide gevangenissen door moeten geven aan de 'zware' gevangenen.
Boven de gevangenis van de 'zware' gevangenen is het stikhok voor de allerzwaarste criminelen die een misdaad gepleegd hebben. In dat kleine hok kan men alleen maar liggen (door de hoogte van maar 90 cm) en is er totaal geen licht. Vaak stikt men daar door benauwdheid.
In het stadhuis vindt de rechtspraak plaats door
de schepenen en de schout. De schepenen,er zijn er zeven in Delft, spreken het vonnis uit en de schout heeft de rol van aanklager. De rechtbank in het stadhuis heet de 'Vierschaar' Het dankt deze naam aan de vorm: de plaats van het gerecht is met vier gespannen touwen afgezet. De schouten en schepenen zitten onder de bogen in de burgerzaal en de vierschaar is op de begane grond. De schout en de schepenen hebben Balthasar tot een wrede straf veroordeeld.
Vandaag zijn wij van de 'Delftsche Courant' aanwezig bij de terechtstelling en de marteling van Balthasar Gerards.
Balthasar beklimt moeizaam het schavot. Zijn voeten zijn kapot. We zien aan hem dat hij gehavend is door de martelingen die plaats gevonden hebben in het Steen.
We zijn niet de enige aanwezigen bij de executie. Er is een grote menigte aanwezig vandaag. De gezichten zijn gespannen. Ook wij voelen de spanning en de rillingen lopen over onze ruggen als we denken aan wat Balthasar al ondergaan heeft.
Twee beulen komen aangelopen. De een draagt een hamer en de ander de twee pistolen waarmee Balthasar Willem van Oranje vermoord heeft, Met de hamer slaan ze zo hard ze kunnen de pistolen in stukken. Onderdelen vliegen in het rond.
De executie begint! De spanning is om te snijden. Balthasar zijn kleding wordt door de beulen uitgetrokken.
Balthasar zijn rechterhand waarmee hij de moord gepleegd heeft, wordt met een gloeiende tang afgeknepen. Daarna wordt met de gloeiende tang op meerdere plekken op zijn lichaam het vlees afgeknepen tot op het bot. De geur van brandend vlees maakt ons misselijk. Terwijl hij nog leeft zetten ze een mes in zijn borstkas. Ze snijden hem open, trekken zijn hart uit zijn lichaam en gooien deze in zijn gezicht. De strraf die staat op laf hoogverraad. Ze zijn nog niet klaar.Vervolgens delen ze zijn lichaam in vier stukken. Het is een bloederig tafereel. Echt overal ligt bloed. Maar de executie is nog niet helemaal klaar. De beul pakt een bijl en hakt zijn hoofd eraf als straf voor de moord op de koning.
Vanmiddag zullen de vier delen van zijn lichaam tentoongesteld worden op de Haagport, Oostpoort, Ketelpoort en de Waterslootsepoort. Zijn hoofd wordt op een staak gespietst bij het Prinsenhof en zijn bezittingen ten goede gesteld aan de Heer.
De begrafenis van Willem van Oranje
Het lichaam van Willem van Oranje is niet meteen naar een prachtig praalgraf gebracht. Een praalgraf is een graf gemaakt door een 'waar' kunstenaar, vaak gemaakt door een beeldhouwer. Willem van Oranje is eerst in de kelder van de Kerk begraven. Dat komt door de oorlog die nog heerst en het feit dat het praalgraf erg veel geld kost.
Het is nu 3 augustus 1623, 39 jaar na de moord op Willem van Oranje.
Wij, de verslaggevers van de 'Delftsche Courant' zijn met vele anderen samengekomen bij de Kerk van Delft waar de begrafenis van Willem van Oranje in het praalgraf plaats zal plaatsvinden.
Eerder waren wij ook aanwezig toen Willem van Oranje begraven werd in een sober graf in de kelder van de Nieuwe Kerk. Destijds ,in 1584, stonden wij te samen met duizenden anderen langs de route van de lange begrafenisstoet. Onder het luiden van de klokken trok de stoet van het Prinsenhof naar de Nieuwe Kerk. Alle mannen droegen lange zwarte rouwmantels. Ook de paarden waren in zwarte dekkleden gehuld. Voorop in de stoet liep de schutterij van Delft met geweren naar beneden gericht. Dit was een gebruikelijke manier tijdens de rouw.
Willem van Oranje werd ook toen al niet door iedereen gezien als de held van Nederland die de Spaanse overheersers uit de Nederlanden verdreef en de grondlegger was van de Republiek. Nee, tijdens de begrafenis is er niet alleen verdriet. De katholieke medemens was blij met zijn dood.
Eigenlijk zou Willem van Oranje worden bijgezet in het graf van zijn ouders in Breda, maar dat kon niet want Breda was 1584 helaas in handen van de Spanjaarden. De keus viel daardoor op Delft.
Wij zouden graag de begrafenis binnenin de kerk bijwonen, maar omdat wij volgens de mannen te gevoelig zijn en te snel huilen, mogen wij vrouwen niet bij deze plechtige gebeurtenis aanwezig zijn. Zelfs zijn eigen vrouw wordt de toegang ontzegd.
De sfeer is slecht. De mensen zijn boos.
Het is voor ons wachten op onze mannen die na de plechtigheid verslag uit komen brengen.
Mijnheer van der Voort, de man van een van ons, komt verwonderd door alle indrukken de kerk uitgelopen en vertelt ons zijn verhaal. "Meneer Hendrick de Keyser heeft er van 1614 tot 1623 over gedaan om een prachtig praalgraf te maken voor in de Nieuwe Kerk van Delft", zegt hij. "Dat weten wij al lang!", zeggen wij alle drie tegelijk. We willen weten wat er binnenin de Nieuwe Kerk te zien is!
De vier beelden van het praalgraf
Hij vertelt ons dat mijnheer de Keyser het graf van verschillende soorten marmer gemaakt heeft. Rondom het graf staan er allemaal bronzen vrouwen figuren met elk hun eigen betekenis. De een staat voor Vrijheid, een voor Rechtvaardigheid, een voor Godsdienst en een voor Kracht.
De vrouwen staan symbool voor de deugden van Willem en eren hem als grondlegger van de Nederlandse Staat.
In het midden van het kunstwerk is er een liggend beeld van Willem van Oranje met zijn hond gemaakt van het zuiverste witte carrara uit Toscane. Het beeld van de hond verwijst naar Willem zijn trouw. Aan de voorkant staat een bronzen beeld van Willem dat verwijst naar zijn functie als militair bevelhebber. Op het grafschrift worden de daden geroemd en bij het beeld van Willem van Oranje staat een engel.
De engel, Faam, heeft een belangrijke betekenis. Zij heeft twee trechters in zijn handen. Een houdt hij aan zijn lippen. Daardoor vertelt hij Willem zijn goede daden aan het volk en een houdt hij omlaag om Willem zijn slechte daden te vertellen. Deze gebruikt hij niet, omdat men vindt dat hij geen slechte daden begaan heeft.
Aandachtig luisteren wij naar de verhalen van onze mannen. We begrijpen nu waarom mijnheer de Keyser er zo lang over gedaan heeft. Niet alleen door de oorlog en de kosten, maar als wij onze mannen mogen geloven is het praalgraf tot in het kleinste detail uitgewerkt.
Terwijl de rest van de mannen de Nieuwe Kerk verlaten, nog altijd boos en aangeslagen door het verlies van de prins, en de vrouwen hun tranen wegvegen, besluiten wij naar huis te gaan. Daar zullen we met onze mannen verder napraten over deze, voor ons, droevige dag.
We hebben vandaag genoeg informatie om onze documentatie over Willem van Oranje aan te vullen en en op schrift te zetten. Wij doen dit zodat deze belangrijke gebeurtenis van generatie op generatie doorverteld zal worden.
Willem van Oranje zal zo in onze harten blijven voortleven.
Blog: 'Delftsche Courant'
Verslaggeefsters:
Priscilla Thakoer
Robin van der Voort
Quinty van der Sman (tevens Fotograve)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten